AVUKATLAR ALDIKLARI VEKALET ÜCRETİ İÇİN SERBEST MESLEK MAKBUZUNU KİM ADINA DÜZENLEYECEK?
Hüseyin DEMİR
Yeminli Mali Müşavir
7194 Sayılı Kanunla, Gelir Vergisi Kanunu’na 07.12.2019 tarihinden geçerli olmak üzere aşağıdaki hüküm eklenmiştir:
“9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu ile 19/3/1969 tarihli ve 1136 sayılı Avukatlık Kanunu uyarınca karşı tarafa yükletilen vekalet ücretini (icra ve iflas müdürlüklerine yatırılanlar dâhil) ödeyenler tarafından gelir vergisi tevkifatı yapılır.”
Bu konuyla ilgili 311 Seri Numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliğinde ayrıntılı açıklamalar yapılmıştır. Genel olarak vekalet ücretini avukata kim ödediyse % 20 tevkifat yapma yükümlülüğü o kişi ya da kuruma verilmiştir.
Konunun iki boyutu bulunmaktadır; birincisi ödeme üzerinden tevkifatı kim yapacak, ikincisi serbest meslek makbuzu kimler adına düzenlenecek?
Vekalet ücretini ödeyenin durumuna göre, serbest meslek makbuzunun (SMM) kim adına düzenleneceği ve tevkifat yapılıp yapılmayacağı aşağıda sıralanmıştır.
1- Vekalet ücretini borçlu (davayı kaybeden) öderse SMM borçlu adına düzenlenir, % 20 tevkifat yapılır.
2- Borçlu (davayı kaybeden taraf), vekalet ücretini İcra ve İflas Müdürlüğüne öderse ve avukatlık ücreti bu müdürlükten alınırsa SMM borçlu adına düzenlenir, % 20 tevkifat yapılır, SMM borçlu (davayı kaybeden taraf) adına düzenlendiği için tevkifata konu gelir vergisini borçlu beyan ederek öder.
3- Borçlu (davayı kaybeden), vekalet ücretini alacaklıya (davayı kazanan) öderse, SMM müvekkil (davayı kazanan taraf) adına düzenlenir, % 20 tevkifat yapılır. Müvekkil (davayı kazanan taraf), borçlu taraftan tahsil ettiği vekalet ücreti için borçlu adına fatura düzenler.
Tevkifat Yapılmayacak Durumlar :
1- Tevkifat yapma yükümlülüğü kapsamına girmeyenlerin avukatlara ödemelerinde tevkifat yapılmaz. Örneğin işçiler ve diğer ücretli çalışanlar ile ticari, zirai veya serbest meslek faaliyeti bulunmayan diğer gerçek kişilere, bu faaliyetleri dolayısıyla mükellefiyeti olsa bile, dava konusu bu faaliyetleriyle ilgili olmayan gerçek kişilere verilen avukatlık hizmet bedelleri üzerinden tevkifat yapılmayacaktır.
2- Ücretli çalışan avukatlara yapılan vekalet ücreti ödemesi üzerinden tevkifat yapılmaz.
3- Borçluya haciz uygulanması ve hacze konu malların satılması veya borcun, kefil ve benzeri üçüncü kişilerden tahsil edilmesi durumlarında, vekalet ücreti üzerinden tevkifat yapılmaz.
Mahkeme kararlarında vekalet ücretiyle ilgili “KDV hariç” şeklinde bir ibare yer almıyorsa, vekalet ücretinin KDV dahil olduğu kabul edilecek ve matrah iç yüzde oranı uygulanmak suretiyle bulunacaktır. Dolayısıyla matrah üzerinden % 20 tevkifat hesaplanır. Aşağıda her iki duruma örnek verilmiştir.
Örnek : Beyaz AŞ ile Kara LTD arasındaki alacak davası Beyaz AŞ lehine sonuçlanmıştır. Mahkeme, Beyaz AŞ avukatı Soner Bey’e ödenmek üzere 5.000 TL vekalet ücretine karar vermiştir. Mahkeme kararında “KDV hariç” ibaresi bulunmamaktadır.
1- Vekalet ücretinin Kara Ltd’den veya İcra ve İflas Müdürlüğünden alınması halinde, Avukat Soner Bey, Kara Ltd adına aşağıdaki şekilde serbest meslek makbuzu düzenlemelidir.
| Avukatlık ücreti (matrah) | 4.237,29 |
| Gelir vergisi tevkifatı % 20 | 847,46 |
| Net ücret | 3.389,83 |
| Katma değer vergisi | 762,71 |
| Tahsil edilecek ücret | 4.152,54 |
2- Vekalet ücretinin Beyaz AŞ’den alınması halinde, Avukat Soner Bey, Beyaz AŞ adına aşağıdaki şekilde serbest meslek makbuzu düzenlemelidir.
| Avukatlık ücreti (matrah) | 4.237,29 |
| Gelir vergisi tevkifatı % 20 | 847,46 |
| Net ücret | 3.389,83 |
| Katma değer vergisi | 762,71 |
| Tahsil edilecek ücret | 4.152,54 |
Buna ek olarak Beyaz AŞ, Kara Ltd’ye 4.237,29 TL + KDV tutarıyla fatura düzenlemek zorundadır.
3- Mahkeme kararında vekalet ücretiyle ilgili olarak “KDV hariç” ibaresi bulunması halinde Avukat Soner Bey’in düzenleyeceği SMM aşağıdaki gibi olmalıdır.
| Avukatlık ücreti (matrah) | 5.000,00 |
| Gelir vergisi tevkifatı % 20 | 1.000,00 |
| Net ücret | 4.000,00 |
| Katma değer vergisi | 900,00 |
| Tahsil edilecek ücret | 4.900,00 |
Avukat Soner Bey’in müvekkilinin tevkifat yapma yükümlülüğü olmayan kişilerden olması halinde ise aşağıdaki şekilde SMM düzenlenecektir.
| Avukatlık ücreti (matrah) | 5.000,00 |
| Gelir vergisi tevkifatı % 20 | – |
| Net ücret | 5.000,00 |
| Katma değer vergisi | 900,00 |
| Tahsil edilecek ücret | 5.900,00 |
Bu durumda tevkifat yapılmayan vekalet ücreti, diğer gelirlerde olduğu gibi geçici vergi ve gelir vergisi beyannamesinde gelirlere dahil edilerek vergiye tabi tutulacaktır.