Madenlerin milli menfaatlere uygun olarak aranması, işletilmesi, üzerinde hak sahibi olunması ve terk edilmesi ile ilgili esas ve usulleri düzenleyen 3213 Sayılı Maden Kanunu’nda Devlet hakkı, Maden istihracı ile sağlanacak gelirden Devlet payına düşen ve ödeme yükümlülüğü ruhsat sahibine ait olan kısım olarak tanımlanmıştır. Devlet hakkının ödeme yükümlülüğü ruhsat sahibine ait olduğundan, ruhsat sahibine rödövans karşılığı üretim hizmeti veren gerçek ya da tüzel kişilerin ödeme yükümlülüğü bulunmamaktadır. Kanun’un 14’üncü maddesine göre Devlet hakkı, ocaktan çıkarılan madenin ocak başındaki fiyatından alınır. Tüvenan madenin, zenginleştirme işleminden geçtikten sonra satılması halinde zenginleştirme işlemlerine ait maliyetler ve amortismanlar düşüldükten sonraki fiyat, ocak başı fiyat olarak esas alınır. Devlet hakkına emsal olacak ocak başı satış fiyatı her yıl Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü (MAPEG) tarafından her maden için ayrı ayrı olmak üzere belirlenmekte olup, beyan edilecek Devlet hakkı emsal fiyatının altında olamamaktadır.
Devlet hakkı, kaynak tuzlaları, lületaşı ve oltutaşı hariç olmak üzere, işletme izni olan maden ruhsatlarından en az ruhsat bedeli kadar Devlet hakkı alınır. Yer altı işletme yöntemi ile üretim yapılması halinde Devlet hakkının % 50’si alınmaz.
MAPEG, Devlet hakkının, Maden Kanunu hükümlerine uygun ve doğru bir şekilde hesap ve beyan edilmesine ilişkin tüm hususları, ruhsat sahasının büyüklüğü, maden grubu veya türü, işletme cirosu veya işletmenin kamuya ait olup olmaması hususlarını dikkate alarak, 3568 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde yeminli mali müşavirlerin tasdikine tabi tutabilir.
Aşağıdaki hallerde beyan formunun yeminli mali müşavirlerin tasdiki ve ruhsat sahibinin imzası ile verilmesi zorunludur:
- Kamu kurum ve kuruluşlarına ait olmayıp, Bakır, Kurşun, Çinko, Demir, Pirit, Manganez, Krom, Civa, Antimuan, Kalay, Vanadyum, Arsenik, Molibden, Tungsten (Volframit, Şelit), Kobalt, Nikel, Kadmiyum, Bizmut, Titan (İlmenit, Rutil), Alüminyum (Boksit, Gipsit, Böhmit), Nadir toprak elementleri (Seryum Grubu, Yitriyum Grubu) ve Nadir toprak mineralleri (Bastnazit, Monazit, Ksenotim, Serit, Oyksenit, Samarskit, Fergusonit), Sezyum, Rubidyum, Berilyum, İndiyum, Galyum, Talyum, Zirkonyum, Hafniyum, Germanyum, Niobyum, Tantalyum, Selenyum, Telluryum, Renyum madenlerinin yurt içinde entegre tesislerde kullanılarak metal hale getirilmesi nedeniyle % 75 Devlet hakkı indiriminin uygulanması.
- Yeraltı işletme yöntemi ile üretim yapılması nedeniyle % 50 Devlet hakkı indiriminin uygulanması.
- Ürettiği madeni yurt içinde ve kendi tesisinde işleyip ek katma değer sağlayanlardan, bu tesislerde üretimde değerlendirilen maden miktarı için % 50, altın, gümüş ve platin için % 40 Devlet hakkı indirimi uygulanması. (I. Grup madenler, II. Grup (a) ve (c) bendi madenler ve mıcır ile kaba inşaat, baraj, gölet, liman, yol ve benzeri yapılarda kullanılan her türlü yapı hammaddesi hariç.)
Beyan formunun yeminli mali müşavirlere tasdik ettirilmemesi halinde, Devlet hakkı beyanları verilmemiş sayılır. Yeminli mali müşavirler yaptıkları tasdikin doğru olmaması halinde, tasdikin kapsamı ile sınırlı olmak üzere, kaybına uğratılan Devlet hakkından ve kesilecek cezalardan ruhsat sahibi ile birlikte müştereken ve müteselsilen sorumlu olurlar.
Devlet hakkının tamamı, her yıl haziran ayının son gününe kadar ruhsat sahibi tarafından MAPEG muhasebe birimi hesabına yatırılır.
Süresinde tahakkuk ettirilmeyen Devlet hakkına, tahakkuk ettirilmesi gereken ayın son gününden tahakkuk ettirildiği tarihe kadar geçen süre için 6183 sayılı Kanunun 51 inci maddesine göre hesaplanacak gecikme zammı oranında faiz uygulanır.
Devlet hakkı oranları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Hüseyin DEMİR
Yeminli Mali Müşavir
| MADEN | ORAN % | ||
| I. | a. | İnşaat ile yol yapımında kullanılan ve tabiatta doğal olarak bulunan kum ve çakıl. | 4 |
| b. | Tuğla-kiremit kili, Çimento kili, Marn, Puzolanik kayaç (Tras) ile çimento ve seramik sanayilerinde kullanılan ve diğer gruplarda yer almayan kayaçlar | 4 | |
| II. | a. | Kalsit, Dolomit, Kalker, Granit, Andezit, Bazalt gibi kayaçlardan agrega, hazır beton ve asfalt yapılarak kullanılan kayaçlar. | 4 |
| b. | Mermer, Traverten, Granit, Andezit, Bazalt gibi blok olarak üretilen taşlar ile dekoratif amaçla kullanılan doğal taşlar. | 4,5 | |
| c. | Kalsit, Dolomit, Kalker, Granit, Andezit, Bazalt gibi kayaçlardan entegre çimento, kireç ve kalsit öğütme tesisinde kullanılan kayaçlar. | 4 | |
| III. | Deniz, göl, karbondioksit (CO2) gazı (jeotermal, doğal gaz ve petrollü alanlar hariç) Hidrojen Sülfür (7/3/1954 tarihli ve 6326 sayılı Petrol Kanunu hükümleri mahfuz kalmak kaydıyla). | 5 | |
| III. | Kaynak suyundan elde edilecek eriyik halde bulunan tuzlar | 1 | |
| IV. | a. | Kaolen, Dikit, Nakrit, Halloysit, Endellit, Anaksit, Bentonit, Montmorillonit, Baydilit, Nontronit, Saponit, Hektorit, İllit, Vermikülit, Allofan, İmalogit, Klorit, Sepiyolit, Paligorskit (Atapuljit), Loglinit ve bunların karışımı killer, Refrakter killer, Jips, Anhidrit, Alünit (Şap), Halit, Sodyum, Potasyum, Lityum, Kalsiyum, Magnezyum, Klor, Nitrat, İyot, Flor, Brom ve diğer tuzlar, Bor tuzları (Kolemanit, Uleksit, Borasit, Tinkal, Pandermit veya bünyesinde en az %10 B2O3 içeren diğer Bor mineralleri), Stronsiyum tuzları (Selestin, Stronsiyanit), Barit, Vollastonit, Talk, Steattit, Pirofillit, Diatomit, Olivin, Dunit, Sillimanit, Andaluzit, Dumortiorit, Disten (Kyanit), Fosfat, Apatit, Asbest (Amyant), Manyezit, Huntit, Tabiî Soda mineralleri (Trona, Nakolit, Davsonit), Zeolit, Pomza, Pekştayn, Perlit, Obsidyen, Grafit, Kükürt, Flüorit, Kriyolit, Zımpara Taşı, Korundum, Diyasporit, Kuvars, Kuvarsit ve bileşiminde en az %80 SiO2 ihtiva eden Kuvars kumu, Feldispat (Feldispat ve Feldispatoid grubu mineraller), Mika (Biyotit, Muskovit, Serisit, Lepidolit, Flogopit), Nefelinli Siyenit, Kalsedon (Sileks, Çört). |
3 |
| b. | Turba, Linyit, Taşkömürü, (…) (2) Antrasit, Asfaltit, Bitümlü Şist, Bitümlü Şeyl, (…) (1) Kokolit ve Sapropel (Petrol Kanunu hükümleri mahfuz kalmak kaydıyla). | 3 | |
| c. | Demir, Pirit, Manganez, Civa, Antimuan, Kalay, Vanadyum, Arsenik, Molibden, Tungsten (Volframit, Şelit), Kobalt, Nikel, Kadmiyum, Bizmut, Titan (İlmenit, Rutil), , Nadir toprak elementleri (Seryum Grubu, Yitriyum Grubu) ve Nadir toprak mineralleri (Bastnazit, Monazit, Ksenotim, Serit, Oyksenit, Samarskit, Fergusonit), Sezyum, Rubidyum, Berilyum, İndiyum, Galyum, Talyum, Zirkonyum, Hafniyum, Germanyum, Niobyum, Tantalyum, Selenyum, Telluryum, Renyum. | 3 | |
| Altın, Gümüş, Platin, Bakır, Kurşun, Çinko, Krom, Alüminyum (Boksit, Gipsit, Böhmit), Uranyum oksit. | Kanuna ekli tablo | ||
| ç. | Uranyum, Toryum, Radyum gibi elementleri içeren radyoaktif mineraller ve diğer radyoaktif maddeler. | 8 | |
| V. | Elmas, Safir, Yakut, Beril, Zümrüt, Morganit, Akuvamarin, Heliodor, Aleksandirit, Agat, Oniks, Sardoniks, Jasp, Karnolin, Heliotrop, Kantaşı, Krizopras, Opal (İrize Opal, Kırmızı Opal, Siyah Opal, Ağaç Opal), Kuvars kristalleri (Ametist, Sitrin, Neceftaşı (Dağ kristali), Dumanlı Kuvars, Kedigözü, Avanturin, Venüstaşı, Gül Kuvars), Turmalin (Rubellit, Vardelit, İndigolit), Topaz, Aytaşı, Turkuaz (Firuze), Spodümen, Kehribar, Lazurit (Lapislazuli), Oltutaşı, Diopsit, Amozonit, Lületaşı, Labrodorit, Epidot (Zeosit, Tanzonit), Spinel, Jadeit, Yeşim veya Jad, Rodonit, Rodokrozit, Granat Minarelleri (Spesartin, Grosüllar Hessanit, Dermontoit, Uvarovit, Pirop, Almandin), Diaspor Kristalleri, Kemererit. | 4 |