Vergi Usul Kanunu’nun 322’inci maddesine göre kazai bir hükme ya da kanaat verici bir vesikaya göre tahsiline imkan kalmayan alacaklar değersiz alacaklardır. Değersiz alacaklar, bu mahiyete girdikleri tarihte tasarruf değerlerini kaybederler ve mukayyet kıymetleriyle zarara geçirilerek yok edilirler.
Konkordato anlaşması, alacaktan vazgeçildiğine ilişkin mahkeme tutanakları (hem alacaklının hem de borçlunun beyanı şart), mahkeme tarafından verilen gaiplik kararları (gaiplik kararında herhangi bir malvarlığının bulunmadığı ayrıca bildirilmeli), mahkeme huzurunda yapılan sulh anlaşmaları (mahkeme huzurunda yapılmazsa vazgeçilen alacak olur) gibi durumlar alacağın değersiz hale geldiğine ilişkin kanaat verici vesikaya örnek olarak verilebilir.
Değersiz alacaklar bu hale girdikleri tarihte tasarruf değerlerini kaybederler ve mukayyet değeri üzerinden (değersiz hale geldiği yılda) zarara aktarılırlar. Bilanço esasına tabi olan mükellefler değersiz hale gelen alacaklarını mukayyet kıymetleriyle zarara geçirerek yok ederler. İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler de değersiz alacak kapsamına giren alacaklarını, gider kaydetmek suretiyle yok ederler.
Ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmayan ve hatır senetlerinden doğan alacakların değersiz alacaklar kapsamında değerlendirilmesi ve zarara geçilmesi mümkün değildir, ilaveten serbest meslek erbabı için tahsilat esası geçerli olduğundan tahakkuk etmeyen (gelir yazılmammış) alacak için gider kaydı yapılamaz.
Konuya ilişkin olarak 7104 Sayılı Yasa ile KDV Kanununun 29/4. maddesinde 01 Ocak 2019 tarihinden geçerli olmak üzere değişiklik yapılmış; Vergi Usul Kanunu’nun 322. maddesine göre değersiz alacaklara ilişkin hesaplanan ve satıcı tarafından beyan edilen KDV’nin, alacağın zarar yazıldığı vergilendirme döneminde indirim konusu yapılmasına imkan tanınmıştır
Ancak VUK 323. madde kapsamında şüpheli alacaklar karşılığı ayrılmak suretiyle daha önce gider hesaplarına dahil edilmiş KDV mevcut ise; bu tutarın, değersiz alacağın KDV’sinin indirim konusu yapılacağı dönemde gelir hesaplarına dahil edilmesi gerekecektir.
Diğer taraftan satıcı nezdinde değersiz alacak haline gelen bu alacağın KDV’si satıcıya ödenmemiş olması halinde, alıcı (borçlu) nezdinde indirim KDV olarak dikkate alınamayacaktır (KDVK 30/2).