Yeni Tip Koronavirüsü (nCOVID-19) salgınının önlenmesi ve etkilerinin azaltılması amacıyla Ülkemizde ticari, ekonomik ve sosyal hayata ilişkin birtakım tedbirler alınmaya devam edilmektedir.
Bu kapsamda, hazırlanan 7244 sayılı Torba Kanun, 16.04.2020 günü TBMM’de kabul edilerek, 17 Nisan 2020 tarih ve 31102 sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yürütme ve yürürlük maddeleri dahil 18 maddeden ibaret olan ve birbirinden farklı konuların aynı maddede içiçe yer aldığı Torba Kanun’la yapılan düzenlemelere ilişkin öne çıkan hususlar aşağıda özetlenmiştir.
- Uygunluk testinin tamamlanması beklenilmeksizin kısa çalışma ödeneğinin başlatılmasına imkan sağlanmıştır
7244 Sayılı Torba Kanun’un 6’ncı maddesi ile 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun Geçici 23’üncü maddesinin ikinci fıkrasının son cümlesine “başvurular,” ibaresinden sonra gelmek üzere “uygunluk tespitleri hariç olmak üzere” ibaresi eklenmiştir. Yapılan bu değişiklikle bahsi geçen 23’üncü aşağıdaki halini almıştır.
“30/6/2020 tarihine kadar geçerli olmak üzere, yeni koronavirüs (Covid-19) kaynaklı zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan kısa çalışma başvuruları için, ek 2 nci maddenin üçüncü fıkrasında işçinin kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmesi için öngörülen hizmet akdinin feshi hariç işsizlik sigortası hak etme koşullarını yerine getirmesi hükmü, kısa çalışma başlama tarihinden önceki son 60 gün hizmet akdine tabi olanlardan son üç yıl içinde 450 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödenmiş olması şeklinde uygulanır. Bu koşulu taşımayanlar, kısa çalışma süresini geçmemek üzere son işsizlik ödeneği hak sahipliğinden kalan süre kadar kısa çalışma ödeneğinden yararlanmaya devam eder.
Bu madde kapsamında kısa çalışma uygulamasından yararlanabilmek için, iş yerinde kısa çalışma uygulanan dönemde 4857 sayılı Kanunun 25 inci maddesinin birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde yer alan sebepler hariç olmak kaydıyla işveren tarafından işçi çıkarılmaması gerekir. Bu madde kapsamında yapılan başvurular, uygunluk tespitleri hariç olmak üzere başvuru tarihinden itibaren 60 gün içinde sonuçlandırılır.
Bu madde kapsamında yapılan başvuru tarihini 31/12/2020 tarihine kadar uzatmaya ve birinci fıkrada belirlenen günleri farklılaştırmaya Cumhurbaşkanı yetkilidir.
Yapılan bu değişiklikle uygunluk tespitinin tamamlanması beklenilmeksizin, işverenin beyanına göre kısa çalışma ödeneğinin çalışana ödenebilmesine imkan sağlanmıştır. Böylelikle koronavirüsün sebep olduğu yoğun başvurulara ilişkin iş ve işlemlerin süratle sonuçlandırılması ve bu sayede kısa çalışmanın etkinliğinin arttırılması amacıyla, sadece koronavirüs sebebiyle yapılan kısa çalışma başvuruları için gereken müfettiş uygunluk tespitinin tamamlanması beklenmeksizin, işverenlerin beyanı doğrultusunda kısa çalışma ödemeleri gerçekleştirilebilecektir.
Diğer taraftan hatalı bilgi halinde ise ödenen ücretler gerekli faiziyle işverenden geri tahsil edilecektir.
Kısa çalışma ödenekleri ise Mayıs ayından itibaren her ayın beşinden beşine üç ay için ödenecektir.
Hatırlanacağı üzere kısa çalışma ödeneğinden faydalanmak için bir önceki “Torba Yasa” ile işçiler için aranan şartlardan 600 gün süreyle işsizlik sigortası primi ödemiş olmak yerine 450 güne, son 120 gün hizmet akdine tabi olarak aralıksız çalışmak şartını da 60 güne indirerek daha fazla işçinin kapsama girmesi sağlanmıştı. Ancak bu şartları sağlayamayan çok sayıda işçi belirtilen ödenekten mahrum kalmıştı. Yeni “Torba Yasa” ile bu işçilere de her gün için 39,24; aylık 1.177 Türk lirası nakdî ücret desteği verilecektir.
- Ücretsiz izne ayrılan işçilere nakdi ücret desteği verilecektir
7244 Sayılı Torba Kanun’un 7’nci maddesi ile yine 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na eklenen geçici 24’üncü maddeyle, ücretsiz izne ayrılan işçilere ve 15.3.2020 tarihinden sonra işten çıkarılmış olup işsizlik ödeneğinden istifade edemeyen işçilere, her gün için İşsizlik Fonundan 39,24 TL (aylık 1.177,20 TL) nakdi ücret desteği verilecek olup yapılan ödemelerden (binde 7,59 oranında) damga vergisi kesintisi yapılacaktır.
Bu kapsamda verilecek nakdi ücret desteğinden yararlanma süresini 6 ay süreyle Cumhurbaşkanı uzatabilecektir.
Ücretsiz izne ayrılarak nakdi ücret desteğinden yararlanan işçinin fiilen
çalıştırıldığının tespiti halinde ise işverene, bu şekilde çalıştırılan her işçi ve çalıştırıldığı her ay için ayrı ayrı olmak üzere fiilin işlendiği tarihteki 4857 sayılı Kanunun 39 uncu maddesince belirlenen aylık brüt asgari ücret tutarında çalışma ve iş kurumu il müdürlüklerince idari para cezası uygulanır ve ödenen nakdi ücret desteği ödeme tarihinden itibaren işleyecek kanuni faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir.
- İş sözleşmeleriüç ay süreyle işveren tarafından feshedilemeyecektir
Torba Kanunun 9’uncu maddesi ile 4857 sayılı İş Kanunu’na eklenen Geçici 10’uncu madde gereğince, İş Kanunu kapsamında olan veya olmayan her türlü işçinin iş sözleşmesi, 17.04.2020 tarihten 17.07.2020 tarihine kadar 3 ay süreyle işveren tarafından feshedilemeyecektir. Ancak ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri haller hariçtir. Fesih yasağı uygulanan hallerde işveren işçiyi ücretsiz izne ayırabilecek olup fesih yasağı süresini ise 6 aya kadar uzatmaya Cumhurbaşkanı yetkilidir.
- Kâr dağıtım sınırlaması getirilmesi
Kanunun 12’nci maddesi ile 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na eklenen Geçici 13’üncü madde ile, kâr dağıtımına yasal sınırlama getirilmiştir.
Buna göre, (yabacı şirketlerin Türkiye şubeleri ve şahıs şirketleri hariç) 30.9.2020 tarihine kadar sermaye şirketlerinde;
– 2019 yılı net dönem kârının yalnızca %25’ine kadarının dağıtımına karar verilebilecek,
– Geçmiş yıl kârları ve serbest yedek akçeler dağıtıma konu edilemeyecek,
– Genel kurulca yönetim kuruluna kâr payı avansı dağıtımı yetkisi verilemeyecek,
– Genel kurulca, 2019 yılı hesap dönemine ilişkin kâr payı dağıtımı kararı alınmış ancak henüz pay sahiplerine ödeme yapılmamışsa veya kısmi ödeme yapılmışsa, 2019 yılı net dönem kârının %25’ini (yüzde yirmi beşini) aşan kısma ilişkin ödemeler 30.09.2020 tarihine kadar ertelenecektir.
- Salgından etkilenen işletmelerden yıllık ilan ve reklam vergileri ile çevre temizlik vergisi alınmayacaktır
Torba Kanunun 1’inci maddesinin 1/(g) bendi ile yeni tip koronavirüs (nCovid-19) salgını kaynaklı zorlayıcı sebep gerekçesiyle, faaliyetleri durdurulan veya faaliyette bulunamayan işletmelerin yıllık ilan ve reklam vergileri ile çevre temizlik vergilerinin, faaliyetleri durdurulan veya faaliyette bulunulamayan dönemlere isabet eden kısmı alınmayacaktır.
- Ar-Ge ve Tasarım Merkezleri ile Teknoloji Geliştirme Bölgeleri faaliyetlerinin belirlenen bölge sınırlar dışında da yapılabilmesine Cumhurbaşkanı tarafından izin verilebilecektir
Torba Kanunun 2’nci maddesinin (ğ) bendi ile yeni tip koronavirüs (nCovid-19) salgını kaynaklı zorlayıcı sebeplerle, Sanayi ve Teknoloji Bakanı tarafından izin verilmesi durumunda 11.3.2020 tarihinden itibaren 4 ay süreyle sınırlı olmak üzere;
– 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun kapsamında Ar-Ge ve tasarım merkezlerinde yürütülen faaliyetler, Ar-Ge ve tasarım merkezleri dışında da yapılabilecektir,
– 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu kapsamında bölge sınırları içinde yürütülen faaliyetler, bölge dışında da yürütülebilecektir.
– Bu süre 3 aya kadar uzatılabilecektir.
- Geçmiş dönem elektrik tüketiminden dolayı TEDAŞ’a olan borçlara yapılandırma imkanı getirilmiştir
Kanunun 1’inci maddesinin 1/(i) bendi ile geçmiş dönem elektrik tüketiminden kaynaklı TEDAŞ’a olan borçlara ilişkin yapılandırma imkanı getirilmiştir.
Buna göre, vadesi 01.02.2020 tarihi (bu tarih dâhil) itibarıyla geldiği hâlde bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla ödenmemiş ve yapılandırılmamış borçlar için 2021 yılının Eylül ayı sonuna kadar TEDAŞ’a iletilmek üzere dağıtım/perakende satış şirketlerine veya TEDAŞ’a yazılı başvuruda bulunulması halinde bu alacaklar yapılandırılacaktır. Bu kapsamda yapılandırılan alacakların ilk taksiti 2021 yılının Ekim ayının son gününe kadar ödenmek üzere ve her yıl ilk taksitin tekabül ettiği ayda toplam üç eşit taksitte ödenecektir.
- Belediyelere ait taşınmazlara ilişkin satış, ecrimisil ve kiralama bedellerine erteleme imkanı getirilmiştir
Kanunun 1 inci maddesinin 1/(ç) bendi ile Büyükşehir belediyeleri, belediyeler, il özel idareleri ve bağlı kuruluşları ile bunların üyesi olduğu mahalli idare birliklerinin mülkiyetinde veya tasarrufunda olan taşınmazlara ilişkin satış, ecrimisil ve kiralamadan kaynaklanan bedellerin veya tutarların, 19.3.2020 tarihinden itibaren 3 aylık döneme ilişkin tahsil edilmesi gereken kısımlarının 3 ay ertelenmesine;
– Büyükşehir belediyeleri, belediyeler, il özel idareleri ve birliklerde meclis,
– Bağlı kuruluşlarda ise yetkili karar organı,
yetkili kılınmıştır.
Bu süreler, bitiminden itibaren ilgisine göre Çevre ve Şehircilik Bakanı veya İçişleri Bakanı tarafından 3 aya kadar uzatılabilecek olup söz konusu alacaklar ertelenen süre sonunda, ertelenen süre kadar aylık eşit taksitler halinde, herhangi bir gecikme zammı ve faiz uygulanmadan tahsil edilecektir.
Faaliyetleri durdurulan veya faaliyette bulunamayan işletmelerin ise faaliyette bulunmadığı döneme ilişkin olarak kira bedelleri tahsil edilmeyecektir.
- Hazine taşınmazlarına ilişkin olarak sözleşmeye istinaden ödenmesi gereken bedeller ile ecrimisil bedellerine erteleme imkanı getirilmiştir
Kanunun 1’inci maddesinin 1/(a) bendi ile Hazine taşınmazlarına ilişkin olarak sözleşmeye istinaden ödenmesi gereken bedeller ile ecrimisil bedellerinden 01.04.2020 tarihinden itibaren 3 aylık döneme ilişkin tahsil edilmesi gerekenleri başvuru şartı aranmaksızın 3 ay süreyle ertelemeye Çevre ve Şehircilik Bakanı yetkili kılınmıştır.
Bu süreler, bitiminden itibaren Çevre ve Şehircilik Bakanı tarafından 3 aya kadar uzatılabilecektir.
Bu alacaklar ertelenen süre sonunda ertelenen süre kadar aylık eşit taksitler halinde, herhangi bir gecikme zammı ve faiz uygulanmadan tahsil edilecektir.
- Seyahat acentesi belgesinin devredilebilmesine sınırlama getirilmiştir
Bilindiği üzere, seyahat acenteliği faaliyeti göstermek için Bakanlıktan işletme belgesi almak zorunlu olup Kanunun 3’üncü maddesi ile 1618 sayılı Seyahat Acentaları ve Seyahat Acentaları Birliği Kanunu’nun 4’üncü maddesinde yapılan değişiklikle, işletme belgesi bir işletmeye mahsus olmak üzere tüzel kişilere verilecektir. İşletme belgesi acenta unvanından bağımsız olarak başka bir tüzel kişiliğe devredilebilecektir.
Devir edilen acentenin unvanı veya iltibasa yol açacak bir unvan 10 yıl içerisinde başka bir seyahat acentesine kullandırılmayacak ve devir eden tüzel kişiliğe 3 yıl içerisinde yeniden işletme belgesi verilmeyecektir.
Bunun yanı sıra Kanunun 1 inci maddesinin 1/ı bendi gereğince Türkiye Seyahat Acentaları Birliği 2020 yılında yıllık aidat almayacaktır.
- Torba Kanun ile yapılan diğer bazı düzenlemeler
eklenen Ek 1’inci madde ile üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler tarafından bir mal veya hizmetin satış fiyatında fahiş artış yapılamayacaktır.
– Kanunun 1’inci Maddesinin 1/b bendi ile, Turizm tesisi maksadıyla verilen izinler hariç olmak üzere 31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanunu gereğince Devlet ormanlarında gerçek ve özel hukuk tüzel kişileri adına verilen izinler ile Orman Genel Müdürlüğü tarafından 8/9/1983 tarihli ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu gereğince kiraya verilen mesire yerleri ve taşınmazlardan 1/4/2020 tarihinden itibaren 3 aylık döneme ilişkin tahsil edilmesi gereken bedeller başvuru şartı aranmaksızın 3 ay süreyle ertelenmiştir.
– Kanunun 1’inci Maddesinin 1/c bendine göre, Millî Parklar Kanununa tabi yerlerde 2886 sayılı Kanun hükümlerine göre yapılan kiralamalardan 01/04/2020 tarihinden itibaren 3 aylık döneme ilişkin tahsil edilmesi gereken bedeller başvuru şartı aranmaksızın 3 ay süreyle ertelenecektir. Bu süreleri bitiminden itibaren 3 aya kadar uzatmaya Tarım ve Orman Bakanı yetkili olup bu alacaklar ertelenen süre sonunda, ertelenen süre kadar aylık eşit taksitler halinde, herhangi bir gecikme zammı ve faiz uygulanmadan tahsil edilecektir.
– Kanunun 1’inci Maddesinin 1/d bendine göre, Büyükşehir belediyeleri, belediyeler ve bağlı kuruluşlarının gelir vergisi tevkifatı beyan ve ödeme süreleri, tüm sosyal sigorta prim ödemeleri ile 1053 sayılı Belediye Teşkilâtı Olan Yerleşim Yerlerine İçme, Kullanma ve Endüstri Suyu Temini Hakkında Kanunun 4 üncü maddesi uyarınca Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğüne yaptığı yıllık taksit ödemelerinden, 17/04/2020 tarihinden itibaren 3 aylık döneme ilişkin tahsil edilmesi gerekenler 3 ay ertelenmiş olup bu süreler, Cumhurbaşkanı tarafından bitiminden itibaren 3 aya kadar uzatılabilecektir.
– Kanunun 10’uncu maddesi ile, deprem, yangın, sel gibi doğal afetler ile salgın hastalık veya Hazine ve Maliye Bakanlığı bilişim sistemlerinin herhangi bir nedenle çalışmaması gibi mücbir sebep hallerinde; veri, bilgi ve belgelerin oluşturulması, kaydedilmesi, iletilmesi, muhafazası ve ibrazına ilişkin yöntemler Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirlenecektir.
Mücbir sebep hallerinde, Hazine ve Maliye Bakanlığı bilişim sistemleri üzerinden yürütülen işlemlerde yaşanabilecek gecikme nedeniyle ilgililere, gecikme faizi, gecikme zammı ve ceza gibi yaptırımlar uygulanmayacaktır.
Söz konusu Kanunun tam metni ektedir.