İdare ödenmesi gereken yahut iade edilmesi gereken verginin doğruluğunun tespiti amacıyla, vergiyi doğuran işlemin gerçekleştiği yılı takip eden 5 yıl içerisinde her an işleme delil teşkil eden yasal defter ve belgeleri isteme, bunlar üzerinde inceleme yapma hakkına sahiptir.
Diğer taraftan bu hakkın kamu çalışanları tarafından inisiyatif kapsamında gereksiz yere mükellef aleyhine kullanılmasının önüne geçebilmek amacıyla bir takım tedbirler alınmıştır. Bunlardan bir tanesi de incelemeyi bitirme süreleridir.
Mükelleflere; haklarında incelemeye başlanılması esnadında hangi döneme ilişkin hangi gerekçeyle hangi kapsam ve derinlikte inceleme yapılacağı yazılı olarak bildirilmekte ve inceleme elemanına da bu bildirim tarihinden itibaren incelemenin türüne göre incelemeyi tamamlaması için 3 ay ile 12 ay arasında süre verilmektedir. Bu süreler mükellef açısından hak düşürücü bir süre olmamakla birlikte, inceleme elemanı açısından bağlayıcı bir süre olmaktadır. Öyle olunca da keyfiliğin ve izah edilemeyen gecikmelerin önüne geçilmiş olunmaktadır.
Bu gelişmeler, Gelir İdaresi Başkanlığın 2000’li yılların ortalarından itibaren mükellef odaklı yaklaşıma geçmesine bağlı olarak özellikle geçtiğimiz son on yılda gerçekleşmiştir.
Nitekim son durum itibariyle İdare, incelemeye başlanıldığının mükellefe yazılı olarak bildirildiği tarihten itibaren; iade incelemelerini 3 ay içerisinde, belirli konu yada konularla sınırlı incelemeleri 6 ay içerisinde, konu sınırlaması olmaksızın her türlü iş ve işlemlerin kontrol edilebildiği tam incelemeleri ise 12 ay içerisinde tamamlatmak zorundadır.
Buna paralel olarak mükellefin de 5 yıllık zaman aşımı süresi içesinde keyfi hareketle son anda karar değişikliği yaparak İdareyi zor durumda bırakmasının önüne geçmek amacıyla İdare lehine mükellef aleyhine de bir takım kısıtlamalar getirilmiştir. Bunlardan bir tanesi de mükelleflerin iade taleplerini, iadeye konu işlemin gerçekleştiği andan itibaren belirli bir süre içesinde yapmak zorunda olmalarıdır. Örneğin 3065 sayılı KDV Kanununun 29/2. Maddesine göre mükellefler (%1, %8 gibi) indirimli orana tabi işlemlerden doğan KDV iadelerini iadeye konu işlemin gerçekleştiği yılı izleyen yılın en geç Kasım ayı beyannamesinin verileceği tarihe kadar talep etmek zorundadırlar.
Diğer taraftan (indirimli orana tabi işlemlerden doğan iade talepleri haricinde) diğer iade talepleri için mükellef yönünden kısıtlayıcı bir süre mevcut değildi. Öyle olunca da mükellefler zamanaşımı süresi içerisinde, istedikleri zaman geçmişe dönük düzeltme beyannamesi vermek suretiyle iade talebinde bulunabilmekteydiler. Bu da üzerinden uzun zaman geçmiş olması nedeniyle gerek idarenin gerekse iade sürecini takip edecek meslek mensuplarının iş yükünü artırmakta, iş planı yapmalarına engel olmakta yahut yapılmış planlarını sekteye uğratmaktaydı.
Bu durumun önüne geçebilmek amacıyla, 7104 sayılı Kanunun 10. maddesiyle 3065 sayılı KDV Kanununun 32. maddesinin birinci fıkrasına “İndirilemeyen Katma Değer Vergisi” ibaresinden sonra gelmek üzere “işlemin gerçekleştiği dönemi izleyen ikinci takvim yılının sonuna kadar talep edilmesi şartıyla” ibaresi eklendi ve bu değişiklik 1 Ocak 2019 tarihinde yürürlüğe girdi.
Böylece 2019 ve müteakip vergilendirme döneminde gerçekleşecek iade hakkı doğuran işlemler nedeniyle yüklenilen ve indirim yoluyla giderilemeyen katma değer vergisinin iadesinin talep edilebileceği süre Kanunda açıkça belirtilmiş oldu.
Bu defa Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından, 15 Şubat 2019 gün ve 30687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ve Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair (23 Seri Nolu Tebliğ’in 13’ncü maddesiyle ile Ana Tebliğin (IV/A) bölümünün sonuna “8. İade Talep Süresi” başlıklı aşağıdaki bölüm eklendi. Yapılan bu değişiklikler sonrası 2019 ve sonraki vergilendirme dönemlerine ilişkin işlemlerden kaynaklanan KDV iade talep süreleri aşağıdaki gibidir;
“8. İade Talep Süresi
2019 ve izleyen yılların vergilendirme dönemlerine ilişkin işlemlerden kaynaklanan iade taleplerinde aşağıdaki iade talep sürelerine uyulur.
8.1. İndirimli Orana Tabi İşlemlere İlişkin İade Talep Süresi
3065 sayılı Kanunun (29/2) nci maddesine göre, Cumhurbaşkanı tarafından vergi nispeti indirilen teslim ve hizmetlerle ilgili olup indirim yoluyla giderilemeyen ve tutarı Cumhurbaşkanınca tespit edilecek sınırı aşan verginin iadesinin en geç izleyen yıl talep edilmesi gerekmektedir.
Bu çerçevede mükelleflerin, indirimli orana tabi işlemlerden kaynaklanan iade taleplerini, en geç indirimli orana tabi işlemin gerçekleştiği yılı izleyen yılın Ocak-Kasım vergilendirme dönemlerine ilişkin beyannamelerin (yılın sonuna kadar verilen Ocak-Kasım vergilendirme dönemlerine ilişkin verilen düzeltme beyannameleri dahil) herhangi birinde iadeye konu olan KDV alanında beyan etmeleri ve indirimli orana tabi işlemin gerçekleştiği yılı izleyen yılın sonuna kadar standart iade talep dilekçesiyle birlikte iade talepleri için Tebliğin ilgili bölümlerinde sayılan belgelerle (teminatla talep edilen iadelerde teminat dahil) vergi dairelerine başvurmaları zorunludur. Bu sürelere uygun olarak YMM KDV İadesi Tasdik Raporuyla talep edilen iadelerde, söz konusu YMM Raporunun, indirimli orana tabi işlemin gerçekleştiği yılı izleyen yılın sonundan itibaren altı ay içinde ibrazı zorunludur. Bu süre içinde YMM Raporunun ibraz edilmemesi halinde iade talebi ivedilikle incelemeye sevk edilir.
İade talep süresinin dolmasından sonra, geçmiş dönemler için düzeltme beyannamesi verilmek suretiyle ve/veya standart iade talep dilekçesi ve ilgili belgeler ibraz edilmek suretiyle iade talep edilmesi mümkün değildir. Ancak, Tebliğin ilgili bölümlerinde aranan belgeler süresinde ibraz edilmekle birlikte, bu belgelerin muhteviyatında eksiklikler bulunması halinde, eksikliklerin bu süreden sonra tamamlanabilmesi mümkündür.
Örnek 1: (Y) Gıda A.Ş., 2019 yılında yaptığı indirimli orana tabi teslimlerinden doğan KDV iadesini 2020/Temmuz beyannamesinin “Diğer İade Hakkı Doğuran İşlemler” tablosundan 439 kodlu satırı seçerek beyan etmiştir. Mükellef 15/11/2020 tarihinde standart iade talep dilekçesi ve belgeleri ibraz etmiş ancak bu iade talebine ilişkin yüklenilen KDV listesini vermemiştir. Mükellef, yüklenilen KDV listesini 15/7/2021 tarihinde sisteme girmiştir.
Buna göre, (Y) Gıda A.Ş. KDV iade talebini süresinde beyan etmekle birlikte, yüklenilen KDV listesini süresinde (31/12/2020 tarihine kadar) sisteme girmediğinden mükellefin iade talebi reddedilecektir.
Örnek 2: (M) İnşaat Ltd. Şti. 2019 yılında teslim ettiği indirimli orana tabi konutlarla ilgili olarak vermiş olduğu 2020/Kasım beyannamesine ilişkin 439 kodlu satırda 500 bin TL “İadeye Konu Olan KDV” beyan etmiştir. (M) İnşaat Ltd. Şti., 27/12/2020 tarihinde standart iade talep dilekçesi ve diğer belgeleri ibraz ederek artırımlı teminat vermek suretiyle iade talebinde bulunmuştur.
Buna göre, (M) İnşaat Ltd. Şti., 2019 yılındaki indirimli orana tabi işlemlerinden kaynaklanan KDV iadesini süresi içinde usulüne uygun olarak talep ettiğinden, iade talebi vergi dairesi tarafından değerlendirilerek sonuçlandırılacaktır.
8.2. Tam İstisna Kapsamındaki İşlemlere İlişkin İade Talep Süresi
3065 sayılı Kanunun 32 nci maddesine göre, iade talebinin, iade hakkı doğuran işlemin gerçekleştiği dönemi izleyen ikinci takvim yılının sonuna kadar yapılması zorunludur.
Buna göre, Kanunun 32 nci maddesi ile geçici maddelerde yer alan tam istisna kapsamındaki işlemlere ilişkin iade talebinde bulunacak mükelleflerin, istisnaya tabi işlemin gerçekleştiği dönemi izleyen ikinci takvim yılının sonuna kadar ilgili dönem beyannamelerinde istisnaya ilişkin yüklenilen KDV sütununu doldurmaları ve en geç bu süre içinde standart iade talep dilekçesiyle birlikte iade talepleri için Tebliğin ilgili bölümlerinde sayılan belgelerle (teminatla talep edilen iadelerde teminat dahil) vergi dairelerine başvurmaları zorunludur. Bu sürelere uygun olarak YMM KDV İadesi Tasdik Raporuyla talep edilen iadelerde, söz konusu YMM Raporunun, istisnaya tabi işlemin gerçekleştiği dönemi izleyen ikinci takvim yılının sonundan itibaren altı ay içinde ibrazı zorunludur. Bu süre içinde YMM Raporunun ibraz edilmemesi halinde iade talebi ivedilikle incelemeye sevk edilir.
İade talep süresinin dolmasından sonra, geçmiş dönemler için düzeltme beyannamesi verilmek suretiyle ve/veya standart iade talep dilekçesi ve ilgili belgeler ibraz edilmek suretiyle iade talep edilmesi mümkün değildir. Ancak, Tebliğin ilgili bölümlerinde aranan belgeler süresinde ibraz edilmekle birlikte, bu belgelerin muhteviyatında eksiklikler bulunması halinde, eksikliklerin bu süreden sonra tamamlanabilmesi mümkündür.
Örnek 1: (T) Makine A.Ş., 2019/Şubat döneminde YTB sahibi firmaya sattığı makinelerle ilgili olarak KDV beyannamesinde “İstisnalar-Diğer İade Hakkı Doğuran İşlemler” kulakçığında “Tam İstisna Kapsamına Giren İşlemler” tablosunda 308 kodlu satırda istisnayı ve bu teslimle ilgili yüklenimini beyan etmiştir.
İade talebi için bu beyan tek başına yeterli değildir. Mükellefin iade talebinin geçerlik kazanması için en geç 31/12/2021 tarihine kadar standart iade talep dilekçesi ve istisnaya ilişkin diğer belgelerin ibrazı zorunludur.
Örnek 2: (Z) Ltd. Şti., 15 Ocak 2019 tarihinde gümrük çıkış beyannamesi kapanan bir ihracat işlemini Ocak/2019 KDV beyannamesinin “Tam İstisna Kapsamına Giren İşlemler” tablosunda 301 kodlu satırda beyan etmiş, ancak yüklenilen KDV bölümünü boş bırakarak ihracata ilişkin yüklendiği KDV’yi indirim yoluyla gidermeyi tercih etmiştir.
(Z) Ltd. Şti.’nin bu ihracat işlemine ilişkin iade talep edebilmesi için en geç 31/12/2021 tarihine kadar Ocak/2019 KDV beyannamesinde düzeltme yaparak yüklenilen KDV’yi beyan etmesi ve aynı süre içerisinde standart iade talep dilekçesiyle Tebliğin (II/A-1.1.4.) bölümünde sayılan belgeleri ibraz etmesi gerekmektedir.
8.3. Kısmi Tevkifat Uygulanan İşlemlere İlişkin İade Talep Süresi
Mükelleflerin, 3065 sayılı Kanunun 9 uncu maddesi kapsamındaki kısmi tevkifat uygulanan işlemlerine ilişkin iade taleplerini, tevkifata tabi işlemin gerçekleştiği dönemi izleyen ikinci takvim yılının sonuna kadar ilgili dönem beyannamelerinde iadeye konu olan KDV alanında beyan etmeleri ve en geç bu süre içinde standart iade talep dilekçesiyle birlikte iade talepleri için Tebliğin ilgili bölümlerinde sayılan belgelerle (teminatla talep edilen iadelerde teminat dahil) vergi dairelerine başvurmaları zorunludur. YMM KDV İadesi Tasdik Raporuyla talep edilen iadelerde, söz konusu YMM Raporunun, tevkifata tabi işlemin gerçekleştiği dönemi izleyen ikinci takvim yılının sonundan itibaren altı ay içinde ibrazı zorunludur. Bu süre içinde YMM Raporunun ibraz edilmemesi halinde iade talebi ivedilikle incelemeye sevk edilir.
İade talep süresinin dolmasından sonra, geçmiş dönemler için düzeltme beyannamesi verilmek suretiyle ve/veya standart iade talep dilekçesi ve ilgili belgeler ibraz edilmek suretiyle iade talep edilmesi mümkün değildir. Ancak, Tebliğin ilgili bölümlerinde aranan belgeler süresinde ibraz edilmekle birlikte, bu belgelerin muhteviyatında eksiklikler bulunması halinde, eksikliklerin bu süreden sonra tamamlanabilmesi mümkündür.”
Tebliğ metni açık olmakla birlikte, tekraren öne çıkan hususları vurgulamak gerekirse;
- Kanun metninde ve tebliğde yer alan iade talep sürelerinin dolmasından sonra, geçmiş dönemler için düzeltme beyannamesi vermek suretiyle iade talep edilmesi kesinlikle mümkün değildir.
- 7104 sayılı Kanunla getirilen iade talep süreleri, 2019 ve müteakip vergilendirme dönemlerine ilişkin işlemlerden kaynaklanan KDV iade talepleri için geçerlidir.
- 2018 ve önceki yıllara ilişkin işlemlerden kaynaklanan iadeler, eskiden olduğu gibi 5 yıllık tarh zamanaşımı süresi içerisinde düzeltme beyannamesi verilmek suretiyle talep edilebilir.
- 2019 ve müteakip vergilendirme dönemlerine ilişkin işlemlerden doğan KDV iadeleri, iadeye konu işlemin gerçekleştiği dönemi izleyen ikinci takvim yılının sonuna kadar (2 yıllık süre içerisinde) talep edilmek zorundadır.
- Bu sürelere uygun olarak YMM KDV İadesi Tasdik Raporuyla talep edilen iadelerde, söz konusu YMM Raporunun, istisnaya tabi işlemin gerçekleştiği dönemi izleyen ikinci takvim yılının sonundan itibaren 6 ay içerisinde ibrazı zorunludur.
YMM Raporunun süresi içerisinde ibraz edilmemesi halinde iade talebi ivedilikle incelemeye sevk edilecektir.