Kısa çalışma ödeneği, 4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun Ek 2. maddesinde düzenlenmiş ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik ile uygulama usul ve esasları düzenlenmiştir.
Kısa çalışma ödeneğine, bölgesel kriz, genel ekonomik kriz, sektörel kriz veya zorlayıcı sebeplerden ötürü başvuru yapılabilir.
Bölgesel kriz: Ulusal veya uluslararası olaylardan dolayı belirli bir il veya bölgede faaliyette bulunan işyerlerinin ekonomik olarak ciddi şekilde etkilenip sarsıldığı durumları ifade etmektedir.
Genel ekonomik kriz: Ulusal veya uluslararası ekonomide ortaya çıkan olayların, ülke ekonomisini ve dolayısıyla işyerini ciddi anlamda etkileyip sarstığı durumları ifade etmektedir.
Sektörel kriz: Ulusal veya uluslararası ekonomide ortaya çıkan olaylardan doğrudan etkilenen sektörler ve bunlarla bağlantılı diğer sektörlerdeki işyerlerinin ciddi anlamda sarsıldığı durumları ifade etmektedir.
Zorlayıcı sebep: İşverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine imkân bulunmayan, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumları ya da deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumları ifade etmektedir.
Yukarıdaki sebeplerden ötürü;
- İşyerinde haftalık çalışma süresi en az 1/3 oranında azaltılması,
- İşyerinin faaliyetin tamamen veya kısmen(bölümler halinde) en az 4 hafta durdurulması
hallerinden birinin varlığında işveren alacağı kararı ve bu kararı almasına etki eden durumunu destekleyici belgeleri ile bağlı olunan İŞKUR a başvuru yapacaktır.
Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlardan ileri gelen zorlayıcı sebeplerin varlığının işçi ve işveren sendikaları konfederasyonlarınca iddia edilmesi veya bu yönde kuvvetli emarenin bulunması halinde konu, İŞKUR Yönetim Kurulunca değerlendirilerek karara bağlanmaktadır. Deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumlar için diğer zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan başvurular için İşkur Yönetim Kurulu Kararı gerekmemektedir.
İşçinin kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilmesi için iki şart aranmaktadır. Bunlar;
- İşveren tarafından yapılan kısa çalışma ödeneği başvurusunun uygun bulunmuş olması,
- İşçinin, kısa çalışma ödeneğinin başlayacağı tarih itibaren geriye doğru 3 yıl içinde en az 600 gün prim ödenmiş olması ve son 120 günde de sigortalılık boşluğunun olmaması(Bu koşul pandemi döneminde 450 gün prim günü ve son 60 gün sigortalılık istenmektedir),
*Emekli çalışanlar kısa çalışma ödeneğinden faydalanamamaktadır.
Kısa çalışma ödeneği tutarı ise, işçinin son oniki aylık SGK ya bildirilen sigortalı prime esas kazançlarının günlük ortalaması alınarak bulunan rakamın %60’ıdır. Ancak bu tutar her durumda aylık asgari brüt ücretin 1,5 katından fazla olamaz. Yani 2020 yılı için en az 1.766,10 TL iken, en fazla ise 4.415,25 TL olmaktadır. Bu ödenek üzerinden sadece damga vergisi kesintisi yapılmaktadır(Binde 7,59).
Kısa çalışma yapan işçinin çalışılmayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günlerine ilişkin ücret ve kısa çalışma ödeneği miktarı işveren ve işkur tarafından kısa çalışma yapılan süreyle orantılı olarak ödenmektedir.
Kısa çalışma ödeneğinin ilk 7 günlüğü için işveren her gün için yarım günlük ücret işçiye ödemekle yükümlüdür. Yine bu yedi günlük için işveren 7 günlük tam SGK bildirecek ve 7 günlük primlerin ödenmeyen yarım günlük işçi primlerinide işveren üstlenecektir. Bu 7 günlük süre için kısa çalışma ödeneği ödenmemekte olup, kalan 83 gün için kısa çalışma ödeneği ödenmektedir.
Kısa çalışma döneminde işveren tarafından fesihlerde “29-İşveren tarafından işçinin ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih” kodu hariç hiçbir kod ile işten çıkarma yapılamayacaktır. Aksi halde çıkış yapılan tarihten sonra yapılacak tüm ödemeler yasal faiziyle işverenden tahsil edilmektedir.
Yine işveren kısa çalışma döneminde işe yeni işçi alacak ise kısa çalışmadan faydalanan işçilerden aynı vasıflara ve iş görme yetisine sahip olmaması, alınacak işçinin alınmasının zaruri ihtiyaçtan kaynaklı alım olması önemlidir.
İşveren dilerse 6 işgünü öncesinde İşkur a ve sendikaya yazılı olarak bildirimde bulunarak kısa çalışmayı erken sonlandırabilir. Geç bildirimlerden dosyı fazla ödemeler yasal faiziyle birlikte işverenden tahsil edilmektedir.
Kısa çalışma ödeneği alan işçinin emekliliğe hak kazanması, yeni bir işe girmesi, silâh altına alınması, işinden ayrılması hallerinde veya istirahat raporu alması durumunda raporunun başladığı tarih itibariyle kısa çalışma ödeneği kesilecektir.