İşten çıkarma yasağı 31.07.2020 tarihli ve 31202 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile 17.09.2020 tarine kadar uzatılmıştır. 4857 Sayılı İş Kanunu 10. Geçici Maddesine göre bu süreçte iş akdinin 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 25/ll maddesinde belirtilen sebepler dışında feshedilmesi durumunda, iş sözleşmesini fesheden işveren veya işveren vekiline, sözleşmesi feshedilen her işçi için fiilin işlendiği tarihteki aylık brüt asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmaktadır. Ancak çalışanlar bu sürede istifa ederek veya 4857 Sayılı İş Kanunu 24. maddesi uyarınca ya da emeklilik gibi nedenlerle iş sözleşmelerini sona erdirebilmektedir. Bu süreçte işverenler tarafından işten çıkışlarda kullanılabilecek SGK çıkış kodları ise şöyledir:
2- Deneme süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi
3- Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi (istifa)
5- Belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesi
8- Emeklilik (yaşlılık) veye toptan ödeme nedeniyle
9- Malulen emeklilik nedeniyle
10- Ölüm
11- İş kazası sonucu ölüm
12- Askerlik
13- Kadın işçinin evlenmesi
14- Emeklilik için yaş dışında diğer şartların tamamlanması
16- Sözleşme sona ermeden sigortalının aynı işverene ait diğer işyerine nakli
17- İşyerinin kapanması
18- İşin sona ermesi
19- Mevsim bitimi (İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır.Tekrar başlatılmayacaksa “4” nolu kod kullanılır)
20- Kampanya bitimi (İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır. Tekrar başlatılmayacaksa “4” nolu kod kullanılır) 21- Statü değişikliği
23- İşçi tarafından zorunlu nedenle fesih
24- İşçi tarafından sağlık nedeniyle fesih
25- İşçi tarafından işverenin ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırı davra nedeni ile fesih
26- Devamsızlık nedeni ile fesih
29- İşveren tarafından işçinin ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih
30- Vize süresinin bitimi ( İş akdinin askıya alınması halinde kullan Tekrar başlatılmayacaksa “4” nolu kod kullanılır)
33- Gazeteci tarafından sözleşmenin feshi
37- KHK ile kamu görevinden çıkarma
38- Doğum nedeniyle işten ayrılma
39- 696 KHK ile kamu işçiliğine geçiş
40- 696 KHK ile kamu işçiliğine geçilememesi sebebiyle çıkış
Her gün Sağlık Bakanı’nın açıkladığı Covid-19 verilerinden gördüğümüz üzere, kronik rahatsızlığı bulunan çalışanlar için halen risk devam etmektedir. İşverenlerden ve işçilerden gelen sorular ve talepler üzerine işten çıkış kodlarından 23 ve 24 kodlu çıkışların değerlendirilmesinin nasıl yapılacağına açıklık getirmek gerekliliği hasıl olmuştur.
23 ve 24 kodlu işten çıkış nedenlerinden önce işçi tarafından feshin kanuni dayanağına değinmekte fayda vardır. 23 ve 24 çıkış kodunun kullanılabilmesi için, çıkış nedeninin 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. Maddesine dayandırılması gerekmektedir. İşçi, çalıştığı işyerinde 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. Maddesine dayandırılabilecek şartlara ve koşullara maruz kalmış ise bildirim süresini beklemeden iş sözleşmesini derhal fesih edebilir.
Şöyleki; 23 kodu ile işten çıkış verilebilmesi için, işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkması işçiye iş akdini fesih edebilme hakkı tanımaktadır (4857/24/III)( 7. Hukuk Dairesi 2013/15701 E., 2014/313 K. 15/01/2014). Bu durumda çıkış kodu olarak 23 kod seçilebilmektedir. Bu kodu ile işten çıkış verilen işçi aynı zamanda işsizlik maaşına da diğer şartları sağlaması halinde hak kazanmaktadır.
Bu noktada ayrıca belirtmek gerekir ki, işveren tarafından nakdi ücret desteği kapsamında ücretsiz izine gönderilen işçinin 4857/24/lll maddesinden doğan hakkı elinden alınmıştır. Çünkü, ilgili kanun maddesi olan 4857/Geçici 10. Madde de işverenin işçiyi ücretsiz izine ayırabileceği ve işçinin ise bunu gerekçe göstererek iş akdini haklı nedenlerle fesih edemeyeceği hüküm altına alınmıştır. Ancak işçinin yinede bu hakkını öne sürerek iş akdini fesih etmesi ve kıdem tazminatı talep etmesi halinde, işverenin de kıdem tazminatının ödenmesi yönünde rıza göstermesi halinde tazminat ödemesinde bir engel bulunmamaktadır.
24 çıkış kodu ile işten çıkış verilebilmesi için ise, işçinin iş sözleşmesini sağlık nedeniyle (4857/24/I) sona erdirmesi gerekmektedir. İşçinin, bu (4857/24/l) madde uyarınca sağlık nedeniyle fesih yapabilmesi için, işçinin çalışmasına engel olabilecek bir rahatsızlığının bulunup bulunmadığının tespiti ve bunu da tam teşekküllü bir Devlet Hastanesi veya Üniversite Hastanelerinden alacağı sağlık kurulu raporuyla mümkün kılmaktadır.
İşçinin, sağlık nedeniyle bir diğer haklı fesih gerekçesi ise, işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa iş sözleşmesini haklı nedenle fesih edebilmektedir. Bunun için de, işçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan görüştüğü işveren ya da işverenin diğer bir işçisinin bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulması gerekli koşul olarak görülmektedir. 24 kodu ile işten çıkış verilen işçi aynı zamanda işsizlik maaşına da diğer şartları sağlaması halinde hak kazanacaktır.
Özetle, 23 kodunun kullanılabilmesi için işyerinde işin bir haftadan fazla süre ile durdurulması yeterli şart olarak görülmekte iken, 24 kodunun kullanılabilmesi için ise; birinci seçenek, işçinin sağlık kurulu raporuyla çalışmasına engel teşkil edecek sağlık sorunlarının tespit edilmiş olması, ikinci seçenekte de, işçinin sürekli görüştüğü işverenin veya başka bir işçinin bulaşıcı bir hastalığa yakalanması yeterli koşullardan sayılmaktadır.
4857 Sayılı İş Kanunu İlgili Maddesi
Madde 24 – Süresi belirli olsun veya olmasın işçi, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:
- Sağlık sebepleri:
- a) İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa.
- b) İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa.
III. Zorlayıcı sebepler:
İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa.