(VERGİ SORUNLARI DERGİSİNİN EYLÜL/2013 SAYISINDA YAYIMLANMIŞTIR)
ÖZEL TÜKETİM VERGİSİ SIFIRA İNDİRİLMİŞ DENİZ YAKITI UYGULAMASINDA YENİ DÜZENLEMELER
Hüseyin DEMİR*
ÖZET
Özel tüketim vergisine tabi olan deniz yakıtlarının dağıtıcılarca, belli şartları sağlayan kullanıcılara tesliminde ÖTV sıfır olarak uygulanmaktadır. Denizcilik faaliyelerinin gelişmesini amaçlayan bu düzenleme ile kullanıcıların ucuz yakıt satın alabilmelerinin önü açılmış olmakta, bununla birlikte ÖTV gelirlerinde azalma meydana getirmektedir. Kötüye kullanıma son derece açık olması nedeniyle, ÖTV’si sıfırlanmış deniz yakıtı teslim edenlerin ve buna bağlı olarak kullanıcıların vergi incelemesi ve yoklama denetimleriyle, mevzuata uygun davranıp davranmadıklarının tespit edilmesi zorunluluğu bulunmaktadır.
Anahtar Kelimeler : Özel Tüketim Vergisi, Deniz Yakıtı, Dağıtıcı, ÖTV’si Sıfırlanmış Deniz Yakıtı Kullanıcısı.
Jel Sınıflandırması: H20, H25, H29
NEW REGULATIONS IN THE PRACTICE OF SEA FUEL WITH ZERO SPECIAL CONSUMPTION TAX
ABSTRACT
The SCT is applied as zero in the delivery of the sea fuels subject to special consumption tax to distributors and users who meet certain conditions. This regulation which aims at improving maritime activities has paved the way for users to buy cheap fuel, and it also causes a reduction in SCT revenues. There is an obligation to carry out tax audits and tax inspections on deliverers and users of sea fuel with zero SCT as well as to determine their compliance with legislation, since it is extremely open to misuse.
Keywords: Special Consumption Tax, Sea Fuel, Distributor, Users of Sea Fuel with Zero SCT.
Jel Classification: H20, H25, H29
GİRİŞ
01.7.2003 tarih ve 2003/5868 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki Kararın 1. maddesiyle, Türk Uluslararası Gemi Siciline ve Milli Gemi Siciline kayıtlı, kabotaj hattında münhasıran yük ve yolcu taşıyan gemilere , ticari yatlara, hizmet ve balıkçı gemilerine miktarı her geminin teknik özelliklerine göre ve diğer şartların taşınması halinde verilecek akaryakıtın özel tüketim vergisi sıfıra indirilmiştir.
Ülkemizde büyük vergi kaybına sebep olan akaryakıt kaçakçılığının milli bir sorun olarak önemsendiği son yıllarda, ilgili kamu kurumlarının kendi konularına giren alanlarda denetim çalışmalarına hız vermiş olduğu, buna bağlı olarak Maliye Bakanlığı’nın ve özelde Gelir İdaresi Başkanlığı’nın mevzuat düzenlemeleriyle sektörü yoğun takibe aldığı görülmektedir. Akaryakıt dağıtıcılarının ve yakıt kullanıcılarının belli aralıklarla vergi incelemesine tabi tutulmasının zorunlu hale getirilmesi, kaçakçılığı önleme çabasının dikkate değer bir yansıması olarak algılanmıştır.
6 Seri Numaralı Özel Tüketim Vergisi Genel Tebliğinde ve daha sonra yayımlanan genel tebliğlerde yapılan değişikliklerle uygulamaya yön verilmiş, çok fazla değişiklik yapıldığı için biraz da karmaşık hale gelen mevzuata, en son 20.7.2013 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 26 Seri Numaralı ÖTV Genel Tebliği ile ek düzenleme ve değişiklikler getirilmiştir. Özel Tüketim Vergisi sıfıra indirilmiş deniz yakıtı uygulamasının önemli yönleri ve yapılan değişiklikler bu makalenin konusunu oluşturmaktadır.
1. KAPSAMA ALINAN DENİZ YAKITLARI
6 Seri Numaralı ÖTV Genel Tebliğinin “Tanımlar” başlıklı 1. maddesinde, GTİP (Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu) numaraları belirtilen deniz yakıtlarının ana ve yardımcı makinalarda kullanılması halinde bu yakıtların teslimlerinde sıfır ÖTV uygulanmasına izin verilmiştir. Bunlar genel olarak, kükürt oran ve miktarları belirtilen motorin, kırsal motorin, fuel oil grupları, denizcilik yakıtları ve diğerleridir.
2. KİMLER SIFIR ÖTV İLE DENİZ YAKITI SATABİLİR?
ÖTV mükellefiyetinin bulunduğu yer vergi dairesinin bağlı olduğu yer vergi dairesi başkanlığı tarafından verilen dağıtım izin belgesini haiz olan dağıtıcılar, sıfır ÖTV ile deniz yakıtı satışı yapabilirler. Genel ve özel bütçeli idareler, İl Özel İdareleri, sermayelerinin fazlası bu kurumlara ait olan kuruluşlar, özelleştirme kapsamında olup sermayelerinin fazlası kamuya ait olan işletmeler için dağıtım izin belgesine sahip olma şartı aranmaz. Dağıtım izin belgeleri her yıl 31 Aralık tarihine kadar geçerli olacak şekilde düzenlenir. Dağıtım izin belgesinin alınabilmesi için dağıtıcılarda aranan kriterler aşağıda sayılmıştır.
1. Müracaat tarihinde dağıtıcının herhangi bir vergi borcunun bulunmaması,
2. Yönetim kurulu üyeleri ile şirket sermayesinin %10›undan fazlasına sahip olanların affa uğramış olsalar dahi, hırsızlık, emniyeti suistimal, dolandırıcılık, yalan yere şahadet, yalan yere yemin, suç tasnii, iftira, irtikap, rüşvet, ihtilas cürümlerinden biri dolayısıyla hapis cezası veya 1918 sayılı Kaçakçılığın Men ve Takibine Dair Kanun ile 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanuna muhalefetten mahkum olmamaları ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 359. maddesinde yazılı kaçakçılık suçlarını işlememiş olmaları,
3. İlgili vergi dairesine 10.000.000 Türk Lirası karşılığı, para, bankalar ve özel finans kurumları tarafından verilen süresiz teminat mektupları, Hazine Müsteşarlığınca ihraç edilen Devlet iç borçlanma senetleri veya bu senetler yerine düzenlenen belgeler, Milli esham ve tahvilat teminatlarından herhangi birini vermiş olmaları,
4. Yakıt dağıtım taahhütnamesini ilgili vergi dairesine vermiş olmaları.
Dağıtıcıların bu şartları taşımadığının anlaşılması veya bu şartları sonradan ihlal ettiklerinin anlaşılması halinde verilmiş olan dağıtım izin belgeleri iptal edilir ve dağıtıcılar vergi incelemesine sevk edilir.
Dağıtıcılar ayrıca ÖTVBS adı verilen sisteme kaydolmak için, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’na başvurmak zorundadır.
3. KİMLER SIFIR ÖTV İLE YAKIT SATIN ALABİLİR?
ÖTV’si sıfıra indirilmiş deniz yakıtı satın alma hakkı olan mükellefler 6 Seri Numaralı ÖTV Genel Tebliğinde belirtilmiştir. Buna göre; Türk Uluslararası Gemi Siciline veya Milli Gemi Siciline ve Deniz Ticaret Odasına kayıtlı olan ve kabotaj hattında çalışan:
- Yük ve yolcu taşıyan gemiler,
- Balıkçı gemileri,
- Ticari yatlar
- Römorkör
- Algarina,
- Kablo ve kurtarma gemisi,
- Dalgıç aracı gibi deniz ulaştırmasının diğer hizmetlerinde kullanılan ve yolcu ya da yük gemisi olmayan ticari gemiler,
- Bilimsel araştrıma gemileri,
dağıtıcılardan sıfır ÖTV ile deniz yakıtı satın alma hakkına sahiptirler.
Genel ve özel bütçeli idareler, İl Özel İdareleri, sermayelerinin fazlası bu kurumlara ait olan kuruluşlar, özelleştirme kapsamında olup sermayelerinin fazlası kamuya ait olan işletmeler için deniz ticaret odasına kayıt olma şartı aranmaz.
4. VERGİ İNCELEMESİNE SEVK EDİLMESİ GEREKEN DURUMLAR VE YAPILACAK YOKLAMALAR
ÖTV’si sıfıra indirilmiş deniz yakıtı uygulaması, hem dağıtıcılar hem de yakıt satın alanlar bakımından büyük vergi avantajı sağladığından, yoğun denetimlerle vergi kayıp ve kaçağının ortaya çıkmasının önlenmesi gerekmektedir. Denizcilik alanında kullanılan motorinin litresinden 1,5245 TL ÖTV ve bunun % 18’inin katma değer vergisi alındığı düşünüldüğünde, toplamda yaklaşık 1,80 TL daha ucuz yakıt satın alma imkanı ortaya çıkmaktadır. Suistimale açık olan bu avantajın mevzuattaki usul ve esaslara uygun olarak kullanılıp kullanılmadığının tespit edilmesi için, 6 Seri Numaralı ÖTV Genel Tebliği ve değiştiren diğer tebliğlerle açıklanan aşağıdaki durumların varlığı halinde, vergi dairelerine ilgili mükellefleri vergi incelemesine sevk etme zorunluluğu getirilmiştir.
– Dağıtıcıların, müracaat tarihinde gerekli olan şartları taşımadığının sonradan anlaşılması veya dağıtım izin belgesi aldıktan sonra söz konusu belgeyi alabilmek için gerekli olan şartlardan bir ya da birkaçını ihlal etmeleri halinde, dağıtım izin belgesi ilgili Vergi Dairesi Başkanlığı/Defterdarlık tarafından iptal edilecek ve dağıtıcılar vergi incelemesine sevk edilecektir.
– Kararname kapsamındaki faaliyetlerini sonlandırmaları nedeniyle vermiş oldukları teminatlarını geri almak isteyen dağıtıcıların teminat çözümü işlemleri, Kararname kapsamında teslim edilmesi gereken akaryakıtların, bu Tebliğde belirlenen usul ve esaslara uygun olarak teslim edildiğini deniz yakıtı kullanıcıları nezdinde yapılacak karşıt incelemeleri de içerecek şekilde tevsik eden vergi inceleme raporu sonucuna göre yapılacaktır.
– Kendilerine dağıtım izin belgesi düzenlenen dağıtıcılar, ÖTV’si sıfıra indirilmiş deniz yakıtı teslimlerini gelecek yıllarda da devam ettirmeleri halinde, geçmiş akaryakıt teslimlerinin bu Tebliğde belirlenen usul ve esaslara uygun olup olmadığının deniz yakıtı kullanıcıları nezdinde yapılacak karşıt incelemeleri de içerecek şekilde tespit edilmesi amacıyla üç yılda bir vergi incelemesine sevk edileceklerdir.
– Rafinericilerden satın alınan deniz yakıtının dağıtıcılar tarafından ÖTV tahsil edilmeden satılması halinde, tahsil edilmeyen ÖTV tutarı rafinericilerden alınan mallar için hesaplanan ÖTV tutarından mahsup edilmekte ve dağıtıcılar tarafından teslimleri ilgili vergi dairesine bildirilmektedir. Dağıtıcılar tarafından vergi dairesine gönderilen bilgiler ile ÖTVBS›de yer alan bilgilerin farklı olması halinde, Tebliğ tarihinden itibaren otuz günlük süre verilmek suretiyle dağıtıcılardan yazılı izahat istenecektir. Bu süre içerisinde izahat verilmemesi ya da verilen izahatın vergi dairesince uygun bulunmaması halinde, mükellef vergi incelemesine sevk edilecek, inceleme sonucuna göre işlem yapılacaktır.
– Dağıtıcıların deniz yakıtı satışlarında tahsil etmedikleri ÖTV’yi rafinericilerden satın aldıkları deniz yakıtına ait hesaplanan ÖTV’den mahsup işlemlerinde, talep edilen mahsup tutarının ve deniz yakıtı teslim edilen kullanıcıların %5›ine kadarlık kısmına, kullanıcıların bağlı oldukları vergi dairelerince yoklama yapılması veya yaptırılması sağlanacaktır. Bu yoklamalar için seçilecek kullanıcılar örnekleme yöntemiyle tespit edilecektir. Yoklamalarda, deniz aracına bizzat gidilmek suretiyle; deniz aracı, kullanıcısı, kullanıcının mükellefiyet bilgileri, yakıt alım defterinde yer alan teslim bilgileri ve jurnal defteri/gemi hareket kayıt jurnalinde yer alan bilgiler ayrıntılı olarak tespit edilecektir. Bu yoklamaların yoklama talebinin alındığı tarihten itibaren on beş gün içinde yapılarak aynı süre içerisinde dağıtıcıların vergi dairesine gönderilmesi gerekmektedir. Dağıtıcının vergi dairesi, bu yoklamalardaki tespitler ile kendisinde bulunan bilgileri karşılaştırmak suretiyle teyit işlemini gerçekleştirecektir.
– Yoklamalar sonucunda yakıt alım defterinde yer alan teslim bilgileri ile vergi dairesinin kendisinde bulunan bilgilerin uyuşmaması veya dağıtıcılarca bu Tebliğde belirlenen usul veya esaslara uyulmadığının tespiti halinde, ilgili dilekçeye konu mahsup taleplerinin tamamı vergi incelemesine sevk edilerek inceleme sonucuna göre işlem yapılacaktır. Diğer taraftan yoklamalar sonucunda sadece deniz yakıtı kullanıcılarınca bu Tebliğde belirlenen usul veya esaslara uyulmadığının tespiti söz konusu ise yalnızca bu kullanıcılara yapılan teslimlere ilişkin mahsup talepleri vergi incelemesine sevk edilerek inceleme sonucuna göre işlem yapılacaktır.
– Deniz aracı için tahsis edilen ve yakıt alım defterinde belirtilen bir defada ya da yıllık olarak alınabilecek azami ÖTV’si sıfıra indirilmiş deniz yakıtı miktarının aşılması halinde, kullanıcı, limit aşımının yapıldığı faaliyet dönemiyle ilgili olarak incelemeye sevk edilir.
– ÖTV’si sıfıra indirilmiş deniz yakıtı kullanan mükelleflerin 6 aylık dönemlerdeki faaliyetlerini içeren Yeminli Mali Müşavir faaliyet raporlarını ilgili vergi dairesine verme yükümlülükleri bulunmaktadır. Bu raporları süresinde vermeyen kullanıcıların yakıt alım defterlerine ilgili vergi dairesi tarafından el konularak, bu mükelleflere Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 355. maddesine göre özel usulsüzlük cezası kesilir. Vergi daireleri ayrıca bu mükelleflerden YMM faaliyet raporunu 30 günlük süre içinde ibraz etmelerini yazılı olarak ister. Bu süre içinde YMM faaliyet raporunu ibraz eden ve uygulanan özel usulsüzlük cezasını ödeyen kullanıcılara el konulan yakıt alım defterleri iade edilir ve gerektiğinde yeni yakıt alım defteri verilir. Ancak 30 günlük süre içinde YMM faaliyet raporunu vermeyen kullanıcılar ilgili dönemlere ilişkin olarak vergi incelemesine sevk edilir. İnceleme sonucuna göre ortaya çıkan vergi, ceza, gecikme zammı ve gecikme faizinin ödenmesi halinde el konulan defterler iade edilir veya yenisi verilir.
– Yakıt alım defterinin zayi olması halinde kullanıcı, Türkiye genelinde yayımlanan ulusal bir gazeteye ilan vererek, zayi olma tarihinden itibaren 15 gün içinde yakıt alım defterini onaylayan liman başkanlığına başvurur. Bu başvuru üzerine liman başkanlığı, yakıt alım defterine bloke koyar ve defterin onaylatıldığı vergi dairesine aynı iş günü içerisinde bildirir. Bu bildirim üzerine, yakıt alım defteri zayi olan deniz aracı ile ilgili olarak deniz yakıtı kullanıcısı vergi dairesi tarafından vergi incelemesine sevk edilir. Kullanıcının 15 gün içinde yakıt alım defterinin zayi olduğunu bildirmemesi halinde yeni yakıt alım defteri talebinde bulunulamaz.
– ÖTV’si sıfırlanmış deniz yakıtı tesliminin Genel Tebliğlerle belirlenen usul ve esaslara uygun olarak gerçekleşmediğine dair yetkili makamlarca tespitte bulunulması ya da sahte veya muhteviyatı itibariyle belge düzenlendiği veya kullanıldığına ilişkin herhangi bir vergi inceleme raporunda tespitte bulunulması halinde, dağıtıcılar vergi incelemesine sevk edilecek ve bunların dağıtım izin belgelerine el konulacaktır.
5.YENİ DÜZENLEMELER
20.7.2013 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 26 Seri Numaralı Özel Tüketim Vergisi Genel Tebliği ile akaryakıt teslimleri ve ÖTV’si sıfıra indirilmiş deniz yakıtı teslimlerine dair uygulamalarda değişiklikler yapılmıştır. Buna göre;
1- Uçak benzini, benzin tipi jet yakıtı ve jet yakıtı (karosen) ürünlerinin ÖTV tutarları sıfır olarak uygulanmaktadır. Petrol Kanunu’nda belirtilen dağıtıcıların, aynı kanunda yer alan refinericilerden satın aldıkları havacılık yakıtlarının teslimlerine ilişkin olarak, Genel Tebliğ ekinde yer alan “Rafinericiden Satın Alınan Hava Yakıtlarının Teslimine İlişkin Bildirim Formu”nu 15 günlük dönemleri izleyen onuncu günün akşamına kadar, İnternet Vergi Dairesi/Kurumlar-Gelir Vergi Dairesine göndermeleri gerekmektedir. Bu bildirim formlarını süresinde göndermeyenler hakkında 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca özel usulsüzlük cezası uygulanacaktır.
2- ÖTV’si sıfıra indirilmiş deniz yakıtı teslim eden dağıtıcıların ithalde vermiş oldukları teminatın çözümündeki uygulamalarda değişiklikler yapılmıştır. Dağıtıcılar tarafından vergi dairesine gönderilen bilgiler ile ÖTVBS sistemindeki bilgiler arasında farklılık olması halinde, dağıtıcılardan izahat istenecek, verilen sürede izahat verilemezse dağıtıcı incelemeye sevk edilecektir. Ayrıca sistemde uyumsuzluk olmasa bile, dağıtıcıların ÖTV’siz yakıt teslim ettiği kullanıcıların en az % 5’i nezdinde yoklama yapılarak durumları tespit edilecektir. Herhangi bir usulsüzlük görülmediği takdirde teminat çözülecek, aksi halde incelemeye sevk işlemi yapılacaktır.
3- Dağıtım izin belgesi almak isteyen dağıtıcıların vermeleri gereken teminat miktarı 2.000.000 TL’den 10.000.000 TL’ye çıkarılmıştır.
4- Genel ve Özel Bütçeli İdareler, İl Özel İdareleri, Belediyeler ve sermayesinin %51´i veya daha fazlası bunlara ait olan kuruluşlar ile özelleştirme kapsam ve programına alınmış olup hisselerinin yarısından fazlası kamuya ait olan kuruluşların sahip olduğu deniz araçları ile 15 adetten fazla deniz aracı olan özel kullanıcılara ait deniz araçları için, ÖTV’si sıfıra indirilmiş deniz yakıtını toplu olarak alma imkanı getirilmiştir.
5- Dağıtıcıların 15 günlük dönemler halinde teslim ettikleri ÖTV’si sıfıra indirilmiş deniz yakıtına ait bilgileri İnternet Vergi Dairesi üzerinden bildirim yöntemleri belirlenmiştir.
SONUÇ
Özel tüketim vergisi sıfıra indirilmiş deniz yakıtı teslimleri ve teslim sonrası yakıt kullanıcılarının faaliyetleri Gelir İdaresi tarafından mercek altına alınmış ve elektronik ortamda Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı ile birlikte hazırlanan tedbirlerle birçok otokontrol mekanizması oluşturulmuştur. 6 Seri Numaralı ÖTV Genel Tebliği hükümleri, sistemin işleyişinde meydana gelen herhangi bir aksaklık veya uyumsuzluk halinde, vergi incelemesine sevk etme işlemini getirmiş, bununla birlikte herhangi bir sebep olmasa bile, dağıtıcıların sıfır ÖTV ile yapmış oldukları deniz yakıtı teslimlerinin üç yılda bir vergi incelemesine tabi tutulmasını zorunlu tutmuştur. Yapılacak bu denetimlerle, denizcilik faaliyetlerinin geliştirilmesine katkı sağlamak amacıyla ihdas edilen sıfır ÖTV uygulamasında suistimallerin yaşanmaması ve dolayısıyla vergi kaybının oluşmaması hedeflenmektedir.
KAYNAKÇA
1- Özel Tüketim Vergisi Kanunu
2- 6 ve 26 Seri Numaralı ÖTV Genel Tebliğleri
* E. Gelirler Başkontrolörü, YMM